ترکیبات شیمیایی و اثرات حشره‏ کشی اسانس برگ نارنج Citrus aurantium L. بر سه آفت مهم انباری

به منظور جایگزینی ترکیبات کم خطر برای سموم آفت‏کش، پژوهش‏های وسیعی روی اسانس‏های گیاهی انجام می‏شود. در این پژوهش سمیت تنفسی، تماسی و اثر دورکنندگی اسانس برگ نارنج Citrus aurantium L. روی سوسک‏کشیش Rhyzopertha dominica Fabricius، شپشه‏آردTribolium castaneum (Herbst) و شپشه‏دندانه‏دار غلات Oryzaephilus surinamensis L. مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در قالب طرح کاملا تصادفی در دمای oC2±27، رطوبت نسبی 5±65 درصد و شرایط تاریکی در 5 تکرار انجام شد. به منظور شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس‏ برگ‏ نارنج، با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شده و بوسیله دستگاه GC-MS مورد آنالیز قرار گرفت. آزمایشات تنفسی در ظروف 50 میلی‏لیتری درپوش‏دار و آزمایشات تماسی به روش پتری‏دیش و در 5 غلظت انجام شد و مرگ و میر حشرات پس از 24 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. اثر دورکنندگی با استفاده از آزمون انتخاب آزاد در پتری‏دیش و با 5 غلظت مختلف و در زمانهای 2 و 4 ساعت مطالعه شد. آنالیز ترکیبات شیمیایی حاکی از مقادیر بالای مونوترپن در اسانس بوده و لینالول (41/32 %) بیشترین ترکیب اسانس بود. تجزیه‏ی پروبیت داده‏ها نشان داد که مقدار LC50 اسانس درسمیت تنفسی 93/262 میکرولیتر بر لیتر هوا برای شپشه‏دندانه‏دار بود ولی برای سوسک‏کشیش و شپشه‏آرد سمیت تنفسی مشاهده نشد. نتایج آزمایشات نشان داد که سمیت تماسی اسانس برگ نارنج روی سوسک‏کشیش (µl/cm2 13/0LC50=) و شپشه‏دندانه‏دار (µl/cm2 11/0LC50=) بیشتر از شپشه‏آرد (µl/cm284/1=LC50) می‏باشد. درصد دورکنندگی اسانس برگ نارنج برای سوسک‏کشیش، شپشه‏آرد و شپشه‏دندانه‏دار پس از 2 ساعت قرارگیری در معرض اسانس دربالاترین غلظت استفاده شده (µL/cm21-10×194/1 ) به‌ترتیب 48، 90 و 84 درصد بود.